NestkastLIVE

Locatie

In 2008 is de eerste kerkuilenkast gemaakt en opgehangen in een half open schuur van een wél willend veehouderij bedrijf in regio Alphen a/d Rijn. Biotoop is een half open polder landschap in een verkeersluw gebied.

Biotoop

Weide/akkerland.

De Nestkast

De nestkast is ontworpen door het NestkastLIVE team zodat er een aparte ruimte is voor de camera. Hierdoor gaat er geen ruimte voor de vogels verloren. We hebben op deze locatie een beperkte internetverbinding. Door de jaren heen is er een hoop verandert om de beeld en geluidkwaliteit te verbeteren. Zo is er in 2011 een geheel nieuwe kast gemaakt en opgehangen. Er zijn schotjes op de kast geplaatst zodat de uilen ook op de kast uit het zicht kunnen zitten. Daarnaast is de camera vervangen en is er een buiten camera bij geplaatst. De nieuwe nestkast bevat een zelfde ingang en voorportaal als de oude kast. De nestruimte is wat groter geworden en een stukje er achter is benut om de techniek en ventilatie in te bouwen. De oude kast had een extra box boven op de kast voor ventilatie en om de apparatuur in te bouwen. Deze box werd door de jongen gebruikt om achter weg te kruipen toen ze in de schuur rond vlogen. Daarom is op de nieuwe kast een aantal schotjes gezet om deze eigenschap te behouden. Het kerkuilen paartje wat nu in de kast verblijft maakt ook dankbaar gebruik van deze mogelijkheid. Op de begane grond is een voorziening gemaakt voor het netwerk gedeelte dus alleen de camera,s zitten in de nok en in de nestkast. Aansluiting op het netwerk gaat deels via powerlan en vijftig meter via cat5 bekabeling. Dit i.v.m. met meer dan 200 meter afstand naar de router. Onder in de kast liggen kattenkorrels (neemt goed vocht op) vermengt met stro.

De beelden worden in zwart-wit weergegeven i.c.m. Infrarood verlichting. Dit is voor de dieren onzichtbaar. In de nacht is het dus ondanks dat wij mee kunnen kijken aarde donder binnen in de nestruimte!! Overdag waren er ook alleen zwartwitbeelden te zien. Sinds een technische aanpassing op 23 februari schakelt de camera soms over naar kleurweergave, maar alleen bij voldoende licht (Zonneschijn). Het kan dus voorkomen dat bij wisseld bewolkt weer de camera soms op kleur dan weer op de zwart-wit stand overschakelt.

Bouwtekening Kerkuilen nestkast (zeer uitgebreid)

Soorten

Deze nestkast heeft een grote invliegopening van 15 bij 15 cm. Het ontwerp van deze nestkast is met een voorportaal en speciaal geschikt voor de kerkuil. Maar er kunnen natuurlijk ook andere vogels in komen zoals steenuilen, kauwen of bijvoorbeeld holenduiven.

Camera

Kerkuil (Tyto Alba)

Wetenschappelijke naam: Tyto Alba
Orde: Uilen (Strigiformes)
Familie: Kerkuilen (Tytonidae)
Rode lijst
Nee, Sinds 2017 niet meer, de afname van de kerkuil werd deels veroorzaakt door het verdwijnen van nestgelegenheid in kerken en boerenschuren.  Beschikt u over een erf? Dan kunt u door het maken van geschikte broedgelegenheid de kerkuil een kans geven. Ruim het erf vooral niet te netjes op; uilen zijn gebaat bij veel muizen, en rommel geeft muizen een kans. Sinds 1998 gaat het iets beter met de Kerkuil. In 2000 broedden er ongeveer 2000 paren in Nederland. Deze uilen broeden echter hoofdzakelijk (ongeveer 90%) in nestkasten. Daarmee zijn kerkuilen bijzonder sterk afhankelijk van menselijke "goodwill". Het verkeer is ook een bedreiging. In geheel West-Europa neemt het aantal verkeersslachtoffers verontrustend toe. De belangrijkste oorzaak voor het grote aantal verkeersslachtoffers onder kerkuilen is de hoge dichtheid aan muizen (vooral veldmuizen) vlak langs de weg. Het grote aantal verkeersslachtoffers onder de kerkuilen wordt mede veroorzaakt door de methode van jagen. De kerkuil maakt vaak gebruik van kilometerpaaltjes langs de kant van de weg, die hij gebruikt als uitkijkpost of rustplaats. Tijdens het jagen steekt hij regelmatig de weg over op een hoogte van nog geen twee meter. Door het laagvliegen is het risico op een botsing met auto's groot.

Voorkomen
Jaarvogel. (Vrij) schaarse broedvogel. Schaars in het noorden, algemener in zuiden. Voornamelijk standvogel. Komt vooral voor in laagland, meestal bij boerderijen en dorpen. Heeft afwisselend landschap nodig met lage vegetatie, struiken en heggen.

Voedsel
Verschillende kleine zoogdieren, met name muizen en spitsmuizen. Muizen vormen het belangrijkste voedsel van kerkuilen en de soort is dan ook sterk afhankelijk van het aantal muizen. In jaren met veel muizen leggen kerkuilen meer eieren dan gewoonlijk. Soms komen ze dan zelfs toe aan een tweede broedsel. In strenge winters als er weinig muizen zijn, overlijden veel kerkuilen en zwerven de vogels over grote gebieden om toch voldoende voedsel te kunnen vinden.

Geluid
Roep, meestal in vlucht, een angstaanjagende lange schreeuw. Volwassen en jonge vogels maken ook sissende en hijgende geluiden.

Lengte
33 tot 39 cm

Herkenning
Kerkuilen zijn eenvoudig te herkennen aan de hartvormige sluier, een kring van witte veertjes in het gezicht die allen naar buiten wijzen. De uiteinden van deze veertjes zijn donker zodat er een donkere rand ontstaat. Het is een bleke uil met wit gezicht en lange poten.  Vlucht is vleermuisachtig met veel glijvluchten.

In Nederland komen twee soorten voor
a) Tyto alba guttata
De hartvormige vrijwel witte gezichtssluier is rond de zwarte ogen roodbruin tot lichtbruin gekleurd. De vleugels zijn asgrijs met oranjebruin, overspikkeld met langwerpige, zwart-witte druppelvlekjes, die vanaf de bovenkop naar de vleugeldekveren steeds groter worden. Verder zijn de grijze partijen fijn dwarsgestreept. Over de slag-en armpennen lopen duidelijke brede dwarsbanden van oranjebruin en grijs. De staart heeft dezelfde tekening. Borst en buikzijde zijn oranjegeel tot donkerbruin, gespikkeld met donkerbruine, ruitvormige vlekjes. Bij het uitslaan van de vleugels is de spikkeling ook te zien op de lichtgekleurde ondervleugels. De poten zijn tot aan de tenen bedekt met witte haren.
Toch is het een lichtgekleurde vogel die vooral in de vlucht een bijna witte indruk maakt.

b) Tyto alba alba
De onderzijde van deze soort is volledig wit met kleine stippels en vlekken. Ook de bovendelen zijn veel lichter (grijzer) van kleur. De lichte vorm (T.alba alba) is zeldzaam in ons land.

Voortplanting

Kerkuilen kunnen in alle maanden van het jaar broeden. De voedselsituatie moet dan wel optimaal zijn. Zo zijn in goede muizenjaren in ons land jonge Kerkuilen geringd in december (derde broedsel!). De meeste broedparen (70%) leggen in april en mei eieren. De gemiddelde legdatum ligt rond de eerste week in april.

Broedlocatie
De kerkuil nestelt graag in schuren, kerktorens, ruïnes, etcetera. Door het verdwijnen van nestgelegenheid in kerken en boerenschuren broeden kerkuilen graag in nestkasten. De paarband is sterk en de paren zijn meestal trouw aan een eenmaal gekozen nestplaats.

Het vrouwtje versieren
Vroeg in het voorjaar begint de balts. Al in maart en soms al in februari of eind januari wanneer de dagen langer worden en de temperatuur wat aangenamer wordt, laat het mannetje van de Kerkuil zich zo nu en dan al horen met zijn ijselijke kreet. Het mannetje geeft hiermee duidelijk zijn territorium aan: hier is voldoende voedsel aanwezig en er is een goede nestplaats. Komt er een vreemd mannetje in zijn gebied, dan laat hij duidelijk horen dat het zijn gebied is. Het gevolg is meestal dat de indringer verdwijnt, zonder dat het tot een gevecht komt. Het mannetje kiest dus de nestplaats. Wanneer de nestkeuze is gevallen, brengt hij op vaste tijden vroeg in de avond prooien op het nest. Later komt hij terug om ze op te eten. De balts heeft ook een geslachtelijke functie. De roep lokt de vrouwtjes aan en stimuleert ook bij paren die allang bij elkaar zijn, de ontwikkeling van de eicellen. De baltsvluchten van beide uilen zijn indrukwekkend. Ze vliegen vaak achter elkaar aan met grote snelheid en laten daarbij veelvuldig "vleugelklappen" horen. Nachtenlang probeert hij zijn toekomstige partner naar de nestplaats te lokken. Het bruidsgeschenk heeft hij dan al bij zich: een onthoofde muis. Het liefdesspel is nu in volle gang. Na verloop van tijd zijn de beide uilen op de nestplaats te vinden.

Het eerste ei
Toch duurt het nog minstens zes weken voordat het eerste ei wordt gelegd. Regelmatig vinden paringen plaats (bijna elke nacht). In de eerste plaats dienen de paringen voor de bevruchting van de eieren, maar ook om de band tussen de beide uilen te versterken. Enige dagen voordat het eerste ei wordt gelegd, verlaat het vrouwtje maar zelden het toekomstige nest voor langere tijd. Het mannetje verzorgt de prooiaanvoer. Het gewicht van het wijfje neemt langzaam toe. En dan is het eindelijk zover: het eerste ei is gelegd.

Eieren
De eieren van de Kerkuil zijn glansloos wit en enigszins ovaal van vorm. De afmetingen bedragen gemiddeld 39 x 31 mm, terwijl het gewicht rond de 20 gram schommelt. Gewoonlijk legt de Kerkuil 4 – 7 eieren en bij uitzondering meer dan 10. In veldmuisrijke jaren zijn de legsels aanzienlijk groter dan in veldmuisarme jaren. In voedselrijke jaren komt het voor dat de Kerkuilen een tweede keer broeden en in uitzonderingsgevallen drie maal. De eieren worden meestal om de andere dag gelegd.

Broeden
Na het leggen van het eerste ei begint het vrouwtje direct te broeden. Twee tot drie keer per uur keert ze de eieren met de onderkant van de snavel. Het regelmatig keren van de eieren is van groot belang voor de ontwikkeling van de kiem en voor de goede verdeling van de warmte over het ei. Het wijfje broedt alleen, terwijl het mannetje haar gedurende de gehele broedperiode voorziet van voedsel. Krijgt ze in deze periode te weinig voedsel dan kiest ze voor zichzelf en verlaat ze het legsel. Tegen het einde van de ongeveer 30 dagen durende broedperiode komen de eieren uit (om de twee dagen een ei). Ontwikkeling van de jongen Eén tot drie dagen voor het uitkomen van de eieren produceert het jong reeds piepende geluiden. Het wijfje reageert door een "klokkend" te laten horen. Het is de roep van het aanbieden van voedsel aan het jong. Na een aantal uren hard werken van het jong verschijnt een klein gaatje in de eischaal. Het kan nog wel een dag duren voordat het jong uit het ei kruipt. De resten van de eischaal worden opgegeten, platgetrapt of verwijderd uit het nest.

De jongen
Met ongeveer dezelfde tussenpozen als de eieren gelegd zijn, komen de jongen uit hun ei. Zouden alle jongen tegelijkertijd uitkomen dan zou het wijfje niet in staat zijn de uilskuikens van voldoende voedsel te voorzien. Het gewicht van het jonge uilskuiken bedraagt ongeveer 14 gram en het kuiken is slechts 5 cm lang. Een jonge Kerkuil wordt hulpeloos en vrij kaal geboren. De eerste donsveertjes zijn duidelijk zichtbaar. Om warmteverlies tegen te gaan schuift het jong tussen de eieren en wordt het verder warm gehouden door het wijfje. De buik is bolvormig en helemaal kaal. De ogen zijn gesloten. Aan het einde van de eerste of tweede dag wordt het voor de eerste maal gevoerd. Het voeren van een uilskuiken gebeurt op een heel bijzondere manier. Gedurende de eerste levensdagen worden de prooien onthoofd. De kop en andere harde delen van de muis verdwijnen in de maag van het wijfje. De zachte delen, zoals de darm en kleine stukjes vlees worden aan het jong gevoerd. Het wijfje laat een klokkend geluid horen en buigt vervolgens over het jong en houdt een stukje vlees voor. Het jong richt zich op en neemt het voedsel aan. Eén voedering duurt ongeveer een uur. Het mannetje is niet in staat het jong te voeren. Hij zorgt alleen voor de aanvoer van muizen. Op de derde dag is de donslaag ongeveer 0,5 cm dik. De buik is nog kaal en de ogen zijn gesloten. Het wijfje verlaat het nest zo nu en dan voor korte tijd (enkele minuten).

De tweede week
Vanaf de zevende dag worden de eerste braakballen van de jongen gevonden. Deze zijn lang en smal en wegen nog geen gram. Tegen het einde van de tweede week maakt de eerste witte donslaag plaats voor een tweede, die gelig-wit van kleur is. Halverwege de tweede week beginnen de uilen zich op hun loopbeen te verplaatsen in het nest. Ze steunen dan op hun vleugelstompjes, die nog erg kort zijn.

De derde week
In de derde week zijn de jongen in staat kleine prooien, zoals spitsmuizen, geheel naar binnen te werken. Bij grotere muizen verleent het wijfje nog assistentie door de muizen in stukken te scheuren. Op de twintigste dag zijnde ogen geheel geopend en de pupil is donkerblauw. Aan de voorzijde van de kop verschijnt de hartvormige sluier. Het wijfje is 's nachts bijna niet meer op het nest te vinden en jaagt samen met het mannetje.

De vierde week
In de vierde week ontwikkelt zich de gezichtssluier volledig en wordt nu begrensd door bruine veertjes in plaats van donsveertjes. Geleidelijk gaat de blauwe kleur van de ogen over in bruin.

De vijfde week
Vanaf de vijfde week groeit het jong snel. De veren ontwikkelen zich en de jongen gaan meer rondlopen in het nest.

De zesde week
Vanaf de zesde week verdwijnt het dons achter de kop en daarvoor in de plaats komen veren. De slag- en staartpennen zijn aan het begin van de achtste week volledig ontwikkeld. De eerste vliegoefeningen vinden plaats op de nestplaats en in de naaste omgeving van het nest.

De zevende t/m de negende week
Er wordt veelvuldig geoefend en tegen het einde van de negende week vliegt een jonge Kerkuil redelijk goed en gaat hij voor korte perioden zelfs naar buiten.

De tiende week en later
In de tiende week worden de jongen langzamerhand zelfstandig. Hun behendigheid in het vliegen verschilt nauwelijks meer van die van de oude vogel. Nu breekt er een moeilijke tijd aan voor de jonge Kerkuilen. Ze worden nog wel sporadisch door de volwassen uilen gevoerd, maar bij het voedsel zoeken krijgen ze geen steun van de oude vogels. Het jagen is aangeboren, maar de fijne kneepjes moeten nog geleerd worden. Op de leeftijd van drie á vier maanden is de sterfte onder de jonge Kerkuilen groot. In die periode worden de oude vogels agressiever naar de jongen, zodat deze het territorium van hun ouders moeten verlaten Ze vliegen dan pas uit naar een nieuw gebied.

Bron: Vogelvisie - Werkgroep Kerkuilen - Vogelbescherming